Tanhril
Kohhran Biak In ah ;
BETHEL -
ANGEL ZAI KUM-1925 :
He thu hi Tanhril Presbyterian
Kohhran Upa min, Upa Rothanga lehkhabu ziah, “Tanhril khua leh a Kohhran
(Presbyterian) chanchin tih a ziah chhut thumna kum 2011 a chhuah atanga
lakchhuah a ni e.
Tanhril Presbyterian Kohhran hi Kum
1906 vela din nia hriat a ni a, Kristian hmasate pawh Zirtirtu Liana te,
Laipawnga te, Denga te, Sikhuma te an ni. Chutih lai chuan Biak In pawh an la
nei lova, Zirtirtu Liana In-ah an inkhawm thin a ni. Chutih lai chuan, 1906 a
Khasi ram harhna zuk pawchhuaktute zinga Pi Nu-i te, Sini Boni te, Pawngi ten
an tlawh nghe nghe a, an hotu Missionary sap Pu Zosaphluia pawh a tel ve a; an
lam dan pawh penthum lamin an lam a ni. Chutih laia harhnain a hman hlate zinga
pakhat chu, “Khasi te, Vaihote pumkhat kan ni” tih hla hi a ni.
Kohhran a lo din hian Welsh Mission
chuan Sunday School hi an tan ve nghal zel thin a, Sunday School pawh a awm
ngei ang tih a rinawm a. Pu Liana, Zirtirtu, Reiek Pu Chhunga Pa In chu an
zirna In pawimawh tak a ni a, chutih lai chuan lehkha ziak nan lung lehkha an
hmang tawh a ni.
Khing Kristian hmasa chhuanawm tak
takte hming khi, Mizoram Kristian din kum 50-na (Golden Jubillee) 1944 a
lungphunah chuan ziak a ni a. Khawkawi hmuna hlim taka an awm lai hian 1911
Mautam, Tampui mithi chuan a rawn nuai ta a, mahni nupui fanau riltama an thih
lohnan eitur awmna lam panin an tiavai zo ta a ni.
Khawkawi khuaa Kristian awmchhun leh
in engemaw zat chu an pem darh ta a, a hnukhawi In 21 chu, hmanlai Lal Tanhrila
In sakna hmun, Vengpui an tih takah hian an insawn chho ta a, chutah chuan mi
tlemte in Pu Rova Inah Kohhran an din thar leh ta a. Pu Rova chu upa tak ni lo
mahse an mahni kaihruaitu leh an mi rawn ber a ni a, ani chuan khumah Vaibel zu
chungin Pathian thu a hrilh thin a ni. A thu hla an ngaichang hle a ni ang;
vawikhat pawh Hrangtinchhingi a tawngtai a, chham tur a hre ta lova, “ Ka pu
Ro, ‘ka hre ta lo’ a ti e” an ti a ni. Chutih laia Kross sipai inti, mi
pangngai chen lo deuh Hrangphunga, Zoram hmun tina zin vel thin chuan Tanhril
khua hi a tlawh thin a, Pu Rova hian a ngaisang hle thin niin Upa Hnuna chuan a
sawi.
Isuan ram neih a thulh thei lo.
Anmahni tawka khawvel nawmchenna, chawn leh lam, zu leh sa tam mahse, Thlarau
Thianghlimin hna a thawk a, ringtu an lo pung deuh deuh va, chutianga an pun
zel tak avang chuan Pathian Biak In din duhna an lo nei ta a. Vengpui mual lai
tak, Pu Saitea (Chhawntluanga pa) kawt thlang hretah hian a dung Ft. 24, a vang
Ft.15 vela lianin 1916 lamah khan an sa ta a. A ban thingtuai, a bang dap niin
a thutthleng pawh thing pum hem phel phawk phawk; a chung lam an thel mam a,
Biak In dung zuiin a za an kham a, chutah chuan an khang zung zung mai a ni.
Kum 1923 lamah harhnain hna a rawn
thawk tan ve ta a, an lam hmain an khur chiam thin a chumi hnuah an lam thei
chauh thin a ni. Chu harhna chuan Lal Isua tuarna a hriattir thin a; an hui vak
vak a; an zangphar a; an tlu a, an lam zo pawh mi pahnih pathum laiin bawihsawm
an ngai thin a ni. Ringtute dinhmun a la hniam em em a, rawngbawltute pawh
tlangval pangngai an nih chuan a belin an inbel mai mai a. Vawikhat pawh Pu
Ranga chu tantu atan an hmang a, a tawngtai a. “Aw Lalpa” a ti a, a reh ta vang
vang mai a. A lo haw ru daih chu niin ! A piah lawka Zawlbukah chuan a lo zai
leh ta hlerh hlerh mai an ti.
Kohhran din tirh lai hi chuan mi
pawh kan la mawl a, ringtu kan tlem a, mi hmuhsit pawh kan kai a. Tum khat pawh
Vengpui Biak Ina kan Inkhawm laiin ka pa Dingkhuanga a lo lut a; mipui chu kan
ngawi thuap a. Pulpit hnunga thutthlengah hian a va ding a, pawn lam a rawn
hawi a, ngawi rengin a chhuak leh ringawt a; hei hi a zuruih vang niin a lang.
Kohhran hotuten engmah an sawi lo.
ANGEL AN ZAI : 1925 lai vel hian
thil mak tak mai a awm a, chu chu Angel zai kan tih mai chu a ni. Vengpui lama
Pu Chawngkhuma In-ah an zaikhawm a, chuta mi tlemte an zaina zingah chuan aw
mawi tak lung tileng zet mai hi a lo tel ta tlat mai a, mak kan titlang theuh
mai a; fiah tumin nasa takin tihdan hrang hrangin an bei a. Mi pahnih chauh Pu
Mela (A hming tak Hrangruma) leh Pu Aichhunga chauh an zai tir pawhin a tel zel
a. Kohhran chu fahrah hle mahse Pathianin a awmpui a ni tih a tilang a, Bible
ah pawh ‘Mi pahnih emaw pathum emaw ka hminga an inkhawmnaah chuan ka tel zel
ang’ a tih tawhte kha kan chhuang hle mai a; hei hian awihlo mi pawh ringtuah a
siam hlawm a, Kohhran pawhin a ngheh phahin Isua Krista rinna-ah mi a tinghet
hle mai. Hetih lai hian kan zirtirtu, Pu Taia’n Mendus Sap, kan Misionary Sap
zinga Thlarau mi tak chu a lo hrilh kher a, ani chuan a lo ngaihven em em a,
amah ngei pawh a lo kal a. Mahse, hetih lai hi chuan a lo zai tawh lova, a zai
reng lem lo a ni. Pu Mendus chuan Pu Mangrova, putar bengngawng hnenah “Ka pu,
Angel zai i hre ve em?” a ti a. Pu Mangrova chuan “Ka hre lo” a ti a. Pu Mena
chuan Pu Taia a chhuahchhal a, “ Mi zawng zawngin an hria i ti a, ka pu hi ka
zawt a, ‘ka hre lo’ a ti si a” a ti a. Pu Taia chuan, “Ka pu, Bible-ah ‘Beng
nei chuan hre rawh se’ tih a ni a, a ni chu a beng a ngawng tlat a lawm” tiin a
chhang a. Pu Mendus Sap chuan he Angel zai thu hi a ringhlel reng reng lo.
Rev. C. Pazawna hnenah he Angel zai
thu hi kan Kohhran bulpui Welsh rama miten an hre ve em? tiin ka zawt a, ani
chuan, “An hria e” a ti.
Tin,
Pu Mendus Sap chuan, “Engatinge a hriatrengna lung in phun loh, sap ram lamah
chuan hetiang thil danglam deuh hi chu a lung kan phun thin a sin” a ti a.
Chuvangin a lung phun nan Pu Mena leh Pu Samuela ten Rs 5/- ve ve an thawh a,
van angel zai chu kan theihnghilh lohna turin a hriatreng nan Kohhran Committee
chuan, Thuziak Frame BETHEL tih chu nalh takin Mistiri Pu L.T. Muana a siamtir
ta nghe nghe a ni. Hei hi tunthleng hian thlak danglam lovin tar a la ni ta
reng a ni.
Tanhril khua hi Kepran lal S.M.Lalsavunga pa Suakpuilala khua a ni a, chuvangin khaw ngainatawm tak leh zirna sang awmna khua a lo ni lehzel te hi Kepran khua te chuan kan lawmpui hle a ni.
ReplyDelete